FOMO, İngilizce açılımıyla “Fear of Missing Out” 2013 yılında Oxford sözlüğüne girmiştir. FOMO’nun Türkçe manası ise “olan biteni kaçırma korkusu”dur.
İlk defa pazarlama stratejisti Der Herman tarafından dile getirilen FOMO kavramı, özellikle Z (milenyum veya 2000 sonrası kuşağı; dijital yerliler) kuşağını etkileyen, söz konusu olayların/nesnenin/durumun yokluğunda meydana gelebilecek “eğer” ihtimallerini düşünerek oluşturduğu geri kalmışlık hissinin oluşturduğu psikolojik anksiyete (endişe) durumunu ifade etmektedir. FOMO rahatsızlığına yakalanan birey sürekli yeni bir şeyler görmek, merak ettiği ortamlara girmek ve ilginç bulduğu kişilerle tanışmak için adeta göçebe bir hayat yaşamaktadır. Prof. Dr. Nevzat TARHAN’a göre FOMO uyuşturucu gibi kişinin bilinç kontrolünü bozmaktadır. FOMO bir bakıma kontrol duygusuyla ilgili durum olarak göze çarpmaktadır. Nasıl ki fiziksel bütünlüğün kontrolü kaybolunca vücutta ağrı oluşuyorsa psikolojik bütünlük bozunca da korku (anksiyete, endişe, bunalım -bornout-) oluşturmaktadır.
FOMO; özellikle dijitalleşen, sanallaşan ve küresel bir köy haline gelen dünyanın bu hale gelmesinde internet ve sosyal medyanın etkisi büyüktür . Psikoterapistlere göre FOMO, “insanın ilkel hayatta kalma korkularına” dayanmaktadır. İnsan ilkel hayatta kalma korkusunu atlatmak için sık sık satın alma yani “alış-veriş” davranışları sergileyebilmektedir. FOMO üzerinde yapılan derinlemesine bir incelemede çıkan sonuç FOMO rahatsızlığına sahip kişilerin daha sık sosyal medya hesaplarını kontrol ettiklerini ve sadece FOMO’larını artırdıkları tespit edilmiştir.
FOMO rahatsızlığı psikolojik etkilerinin yanı sıra özellikle gün içerisinde sosyal medya ile fazla ilgilenen FOMO’ların aynı anda başka işleri yapması sonucunda (araba sürmek gibi) ciddi kazalara, aksaklıklara, sorunlara vb. yol açabilmektedir. FOMO rahatsızlığı bununla beraber pazarlama stratejistleri tarafından sıkça kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle kıtlık korkusu yaşayanlar, kendini kanıtlamak ve ayrıcalıklı hissetmek isteyenlere karşı FOMO pazarlama stratejileri geliştirilmektedir. Psikolojik bir rahatsızlıktan yararlanılarak elde edilen pazarlama ve pazar olanaklarının etik olup olmadığına dair herhangi bir düşünce belirtilmediği göze çarpmaktadır. Oysa yapılan bu pazarlama stratejisinin hiçte etik olmadığını düşünmekteyim. Bir grup insanın zaaflarından yararlanarak gelir elde etmenin tartışılmasının gerektiği kanaatindeyim.
FOMO rahatsızlığı hakkında yaptığım araştırmalar sonucunda FOMO’nun psikolojik ve sosyolojik belirtileri yukarıda görüldüğü gibi bulunmakla beraber herhangi bir istatistiksel veya akademik bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu rahatsızlığın 4 yıllık bir geçmişi olduğu düşünüldüğünde literatüre katkı sağlayacak birden fazla çalışmanın yer alması gerektiğini düşünüyorum. FOMO rahatsızlığı hakkında literatüre katkı sağlayacak araştırmaları bir an önce alan çalışmasına dökmek gerekiyor fikrine sahibim. Bununla ilgili araştırmalarım devam etmektedir.
FOMO’nun belirtileri nelerdir?
- Sosyal medyada paylaşımların yeterince beğenilmemesi, talep görmemesi sonucunda oluşan onaylanmamış ve kabul edilmemiş olma hissi
- Sık sık sosyal medya platformlarını kontrol etmek
- Kendine yetmeyen, hiç kimseye yetmeyen, birini bitirmeden öteki yolculuğa, işe, eğlenceye sahip düşünce yapısı
- Yanında sürekli şarj cihazı veya elde sürekli seyyar şarj cihazı (powerbank) bulundurmak
- Aynı anda iki yerde (etkinlik, eğlence vb.) olmayı istemek
- Gece yatmadan önce tek tek bütün sosyal medya uygulamalarına girip çıkmak, e-postaları kontrol etmek ve sabah uyanıldığında ilk iş olarak yarı açık gözlerle yine bu işlemi yapmak
- Hayatın kontrolünün elden kaçırıldığı yönünde birçok şey olduğunu hissetmeye ve plansız satın alma gibi irrasyonel davranışlarda bulunmaya başlamak
FOMO’nun kimlerde daha sık görülme riski vardır?
- Hiperaktif ve dürtü kontörlü zayıf kişiler
- Teknoloji, internet, bilişim, bilgisayar gibi işlerle uğraşanlar
- Kıskançlık, güvensizlik ve kaygı sorunları olanlar
- Kaybetme korkusu ile yaşamını sürdürmeye çalışanlar
- Kıtlık endişesi, kendini sosyal ortamlarda kanıtlama ve ayrıcalıklı hissetme duygusuna sahip olanlar
Çözüm Yolları nelerdir?
- Bireyin kendine başka ilgi alanları bulması, doğa yürüyüşleri, arkadaşlarla vakit geçirmek gibi aktivitelerde bulunmak
- İnternet ve sosyal medyayı yaşamımızda doğru tanımlayarak, hangi amaçlarla kullanmanın daha iyi olacağını tespit etmek
- Kendi kendine yetmeyi başarmak, kendin olmak, o anda yaşamayı bilmek
FOMO’yu aşmak için ayrıca aşağıdaki 9 maddenin bilincinde olunmalıdır:
● Hepsini Yapamazsın
Aynı zamanda iki yerde olamazsın.
● Ayakların Neredeyse Orada Ol
Şu ana odaklanın.
● Durum Güncellemeleri Üzerindeki Deneyimleri Seçme
Sadece çevrimiçi olarak ne yazabileceğiniz değil, sizin için önemli olan şeyleri de yapın.
● Bir Seferde Tek Bir Şey Yapın
Çoklu görev yapmak zordur, bu nedenle aynı anda tek bir şey üzerinde durun.
● Dikkat Eksikliğini Azalt
Bazen telefonunuzu kapatmanız iyi olur.
● Kazanmak İsteyen Sorular
Şimdi Önemli olan nedir?
● Çimen her zaman daha yeşil değildir
İnsanlar Facebook’ta aslında olduğundan daha mutlu görünüyorlar.
● Sosyal Medyada Zaman Sınırlaması
Sosyal medyanın aşırı kullanımı FOMO ile bağlantılıdır.
● Yolculuğun tadını çıkarın
Süreci ve sonucunu yaşayın, zevk alın.